تولید ید در جهان
در حال حاضر تولید ید جهان در انحصار کشورهای روسیه، ژاپن، اندونزی، شیلی، آمریکا، ترکمنستان و آذربایجان قرار دارد و ایران نیز در سالهای اخیر توانسته به جمع این کشورها بپیوندد.
براساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) مجموع تولید جهانی ید در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۳۰ هزار تن رسید که نسبت به تولید سال ۲۰۱۹ تقریبا بدون تغییر ماند.
از این میزان تولید جهانی ید در سال ۲۰۲۰، معادل ۲۰ هزار تن آن متعلق به شیلی بود. بعد از شیلی، ژاپن با تولید ۹۰۰۰ تن در رده دوم بزرگترین تولیدکنندگان ید در جهان قرار گرفت. ترکمنستان با تولید ۶۰۰ تنی در رده سوم قرار گرفته و آذربایجان و اندونزی نیز به ترتیب با تولید ۲۰۰ و ۴۰ تنی رده های بعدی را بدست آوردند.
تقاضای بالای ید در سال های اخیر ادامه یافته است که عمده این رشد تقاضا نیز مربوط به صنعت تولید ال سی دی و ایکس ری بوده است.
در سالهای اخیر شیلی به بزرگترین تولیدکننده ید در جهان تبدیل شده است و ژاپن و آمریکا نیز در تعقیب این کشور قرار دارند. شیلی در سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۶ درصد از تولید جهانی ید را در اختیار داشته است. شیلی دارای دو تولیدکننده بزرگ ید در عرصه جهانی بوده که هر دو شرکت نیز با ظرفیت تقریبا کامل در حال تولید هستند. پیش بینی می شود این دو شرکت در سال جاری همزمان با افزایش تقاضای ید میزان تولید خود را بالا ببرند.
جالب اینجاست که سازمان زمین شناسی آمریکا تولید ید این کشور را در سال های گذشته اعلام نکرده و دلیل آن نیز خودداری دو شرکت تولید ید در این کشور از ارائه اطلاعات بوده است.
در گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا، اشاره ای به میزان تولید ید در ایران نشده است.
تولید ید در ایران
بزرگ ترین معادن و کارخانه های ید ایران و خاورمیانه در استان گلستان در حال فعالیت است که شاید بسیاری از وجود آن بی‌اطلاع باشند؛ معادن ید و کارخانه های فرآوری آن در نزدیکی شهر آق قلا.
طبق آمارهای منتشر شده تا پیش از آغاز به کار معادن و کارخانه های ید، سالانه بیش از ۱۰۰ تن ماده معدنی ید وارد کشور می‌شد که با تولید این ماده معدنی در استان گلستان، ضمن قطع وابستگی، سالانه از خروج میلیون ها دلار ارز جلوگیری شده است.
ید برای نخستین بار در ایران در ۲۷ کیلومتری شمال شهرستان آق قلا از اعماق ۱۲۰۰ متری زمین، استخراج شده و هم‌اکنون، بهره‌برداری از این محصول در استان گلستان در حال انجام است. در جوار این معدن نیز کارخانه فرآوری ساخته شده که این ماده را برای مصارف مختلف در صنایع گوناگون فرآوری می‌کند. اولین کارخانه ید کشور در اردیبهشت ماه ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید.
در حال حاضر، دو معدن و کارخانه فرآوری دارای پروانه بهره برداری بوده و دو محدوده معدنی نیز با اتمام عملیات اکتشاف دارای گواهی کشف ماده معدنی ید هستند و برای بیش از ۱۰ محدوده نیز پروانه اکتشاف صادر گردیده است که برخی از آنها در حال انجام مراحل مختلف اکتشاف ماده معدنی ید (زمین شناسی، ژئوفیزیک، حفاری گمانه اکتشافی، نمونه برداری شورابه و آنالیز شمیایی) و برخی نیز فعالیت اکتشافی را هنوز آغاز نکرده اند.